Η Ειρήνη Παπαδημητρίου μοιράζεται τον χρόνο της ανάμεσα στα Τρίκαλα και την Αθήνα,όπου ζει και εργάζεται. Με μαθήματα κλασικής μουσικής, αρμονίας, αντίστιξης και πιάνου.
Με σπουδές θεάτρου στο Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης και την Αγγλία, αλλά και αμέτρητες ώρες διδασκαλίας ως καθηγήτρια φωνητικής και θεατρολογίας, η κ. Παπαδημητρίου μας κέντρισε το ενδιαφέρον.
Η γνωριμία μας ήρθε με αφορμή το 2ο ARTience Συνέδριο για τη Φωνή, που έλαβε χώρα
στο Μουσείο Τσιτσάνη. Η Ειρήνη Παπαδημητρίου δραστηριοποιείται πολύπλευρα έχοντας
δημιουργήσει την εταιρεία PhonoQuest, που ασχολείται με την ολιστική αντιμετώπιση
ζητημάτων της ανθρώπινης φωνής. Βασικός άξονάς της είναι η οργάνωση εκπαιδευτικών
δράσεων για την υγεία της φωνής και η εκπαίδευση των επαγγελματιών στην πρακτική
εφαρμογή των γνωστικών εργαλείων. Ας τη γνωρίσουμε.
Κλασικές σπουδές και μια καριέρα ως σοπράνο ήταν στα πλάνα σας;
Όταν ακούς όπερα στο ραδιόφωνο ή την βλέπεις στην τηλεόραση φαίνεται ένα κουραστικό
και ίσως αστείο θέαμα. Όταν όμως την βιώσεις στο θέατρο, ο ήχος της ορχήστρας και η
«υπερφυσική» φωνή των τραγουδιστών γεμίζουν την αίθουσα και κατακλύζουν τις αισθήσεις
σου. Πιστεύω πως σαν είδος μουσικής είτε θα την λατρέψεις είτε θα την μισήσεις. Εγώ
λάτρεψα το κλασικό τραγούδι από την στιγμή που είδα την πρώτη μου όπερα Lucia di
Lammermoor του G. Donizetti στην ηλικία των 15 στο ΜΜΘ. Από τότε ξεκίνησα δειλά δειλά τα
μαθήματα τραγουδιού στο Δημοτικό Ωδείο Κοζάνης, από όπου και κατάγομαι, έπειτα τα
συνέχισα στη Θεσσαλονίκη, στο Λονδίνο και ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στην Αθήνα υπό
την καθοδήγηση της Ειρ. Τσιρακίδου. Η μελέτη κλασικού τραγουδιού είναι αναπόσπαστο
κομμάτι της ζωής και της καθημερινότητάς μου, καθώς για εμένα αποτελεί μια διαδικασία
αναζήτησης και ανακάλυψης του εαυτού μου. Το να γίνεις τραγουδιστής της όπερας, όπως
μου είχε πει αρκετά χρόνια πριν μία αγαπημένη μου δασκάλα/μέντορας, θέλει, ή καλύτερα θα
έλεγα, απαιτεί να διαθέτει κανείς προσωπικότητα. Τότε δεν μπορούσα να καταλάβω αυτό
που μου είπε, αλλά στην πορεία των σπουδών μου και των παραστάσεων το αντιλήφθηκα.
Όταν ανεβαίνεις στη σκηνή χρειάζεται να ξέρεις πολύ καλά ποιος/ποια είσαι, ποιες είναι οι
αξίες σου, τι πρεσβεύεις και τι σημαίνει για εσένα αυτό που κάνεις. Αν όλα αυτά είναι
ξεκάθαρα μέσα σου, τότε με εργατικότητα και ταπεινότητα μπορείς να απολαύσεις μία
ακέραιη και σε διάρκεια καριέρα.
Προσωπικά, καθώς από τη φύση μου είμαι ένα άτομο πολυπράγμων και με ενθουσιάζει να
εξερευνώ συνεχώς νέους τομείς, να διευρύνω τις γνώσεις μου και να εξελίσσομαι, δεν
αναζήτησα επί τούτου καριέρα στην όπερα. Φυσικά, επαγγελματικά πάντα βρίσκομαι
‘’μπλεγμένη’’ ανάμεσα στο θέατρο, την όπερα, την εκπαίδευση και τη διοργάνωση
εκπαιδευτικών δράσεων για τη φωνή με την PhonoQuest, μία Αστική μη κερδοσκοπική
εταιρεία, η οποία εδρεύει στα Τρίκαλα και της οποίας είμαι Ιδρυτικό μέλος. Κύριοι στόχοι μου
είναι να απολαμβάνω οτιδήποτε κάνω και όταν ολοκληρώνεται μία δουλειά σκοπός μου είναι
να έχω εξελιχθεί σαν επαγγελματίας, αλλά και σαν άνθρωπος μέσα από αυτήν.
Κ.Παπαδημητρίου, ως καθηγήτρια Φωνητικής τι θα λέγατε στα παιδιά σήμερα που
ασχολούνται με το κλασικό τραγούδι;
Η σημερινή γενιά τραγουδιστών ζει κάτι πρωτόγνωρο για τον κόσμο της μουσικής.. την
ύπαρξη του διαδικτύου! Πλέον μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση σε ιστορικές αλλά και
σύγχρονες παραστάσεις, να βλέπει τις διεθνείς καλλιτεχνικές τάσεις, να αναζητά και να
παρακολουθεί τη ζωή των αγαπημένων του μουσικών και τραγουδιστών, ακόμα και να
έρχεται σε επαφή μαζί τους. Παρά τα όσα πλεονεκτήματα φέρει αυτή η συνθήκη,
αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά το εξής πρόβλημα: Οι σπουδαστές, όντας κατακλυσμένοι από
υπερπληροφόρηση σε τόσο νεαρή ηλικία, και έχοντας καθημερινή και εύκολη επαφή με το
κλασικό τραγούδι, μένουν στην εικόνα του επαγγέλματος και δεν μπορούν να αντιληφθούν τη
διαδρομή που χρειάζεται να κάνει κανείς για να επιτύχει την ενασχόληση του με αυτό το
είδος τραγουδιού. Όσο εύκολα έρχονται σε επαφή με αυτό, θεωρούν πως θα είναι εξίσου
εύκολο να το μάθουν και δε συνειδητοποιούν τον όγκο της προσωπικής μελέτης που πρέπει
να αφιερώσουν.
Η μουσική θέλει πολλά χρόνια εξάσκησης για να σου προσφέρει τη δεξιότητα και τη
δεξιοτεχνία που απαιτεί η ερμηνεία του κλασικού είδους. Αμέτρητες ώρες μελέτης,
συγκέντρωσης, απογοήτευσης, αγανάκτησης και ευτυχίας! Η μουσική είναι αυτογνωσία και η
αυτογνωσία ως διαδικασία είναι χρονοβόρα. Θέλει υπομονή, επιμονή και σεβασμό στον
εαυτό σου, αλλά και στη διαδικασία.
Θα έλεγα στους νέους σπουδαστές και καλλιτέχνες τα ακόλουθα:
Να παρακολουθούν όσο πιο συχνά μπορούν live παραστάσεις για να βιώνουν τη ζωντανή
μουσική μέσα από τα κύτταρα του σώματος τους και όχι μέσα από μία οθόνη.
Να δημιουργούν συνθήκες, ώστε να τραγουδάνε σε κοινό, σε όποιο τραγουδιστκό επίπεδο
και αν βρίσκονται.
Να ονειρεύονται, να οραματίζονται, να τολμούν και να εμπνέονται.
Να αφιερώνουν πολλές ώρες μελέτης, μοναχικότητας και συγκέντρωσης…για μία τέχνη που
μπορεί να μην τους αποζημιώσει ποτέ, αλλά σίγουρα θα αποκαλύψει τις ποιότητες του
χαρακτήρα τους και θα καλλιεργήσει την ψυχή τους!
Ποιο είναι το μέλλον ενός νέου ανθρώπου στην Ελλάδα που ασχολείται με το
θέατρο και την μουσική;
Όσον αφορά τους κλασικούς τραγουδιστές οι επιλογές που έχει ένας νέος άνθρωπος στην
Ελλάδα είναι είτε να γίνει έκτακτο μέλος σε μια χορωδία, είτε να δραστηριοποιηθεί ως
έκτακτος καλλιτέχνης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, όπου όμως η αμοιβή είναι πενιχρή. Η
Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ προσφέρει την ευκαιρία σε νέους καλλιτέχνες να αποκτήσουν
σκηνική εμπειρία, αλλά με εξίσου πενιχρές αμοιβές. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βιοποριστεί
κανείς στη χώρα μας από αυτήν την τέχνη. Η καλύτερη περίπτωση είναι να ακολουθήσει τον
δρόμο της εκπαίδευσης, να γίνει δηλαδή καθηγητής φωνητικής και παράλληλα να συμμετέχει
σε κάποιες επιλεκτικές παραστάσεις ή συναυλίες. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχει
τρόπος απορρόφησης όλων των νέων καλλιτεχνών, γι’ αυτό και πολύ συχνά αναγκάζεται
κανείς να καταφύγει στο εξωτερικό, προκειμένου να μπορέσει να δοκιμαστεί στο επάγγελμα.
Στο θέατρο υπάρχουν αρκετές επαγγελματικές ευκαιρίες, κυρίως στην Αθήνα και τη
Θεσσαλονίκη, αλλά είναι ένας εξίσου κακοπληρωμένος χώρος για μια δουλειά εξαιρετικά
απαιτητική. Συντηρεί μια μόνιμη και συνεχή ανασφάλεια, μιας και τίποτα- σχεδόν ποτέ- δεν
είναι σταθερό. Στην Ελλάδα σε καλούν να κάνεις μια παράσταση ή μια συναυλία,«να πας να
τραγουδήσεις τρία τραγούδια» όπως λένε, αλλά δε συζητούν σχεδόν ποτέ για αμοιβή. Αυτό
είναι κάτι που προσωπικά με στεναχωρεί και με ταράζει αφάνταστα και ρωτάω: ‘εάν καλέσεις
έναν υδραυλικό ή έναν ηλεκτρολόγο να σου φτιάξει μια βρύση που τρέχει ή να σου αλλάξει
μια ασφάλεια, θα του πεις: «έλα μωρέ, μια τόση δα βρυσούλα άλλαξες, δε χρειάζεσαι λεφτά
για αυτό!»’; Θα το κάνεις ποτέ; Όχι φυσικά! Γιατί είναι επαγγελματίας. Στους καλλιτέχνες
όμως αυτό συμβαίνει μόνιμα. Κανένας δεν καταλαβαίνει πως αυτό είναι το επάγγελμά μας.
Πως από αυτό ζούμε.
Αυτή η αντιμετώπιση δεν υπάρχει στο εξωτερικό. Στο εξωτερικό ο χρόνος δουλειάς και η
μελέτη έχουν αξία και αμοίβονται. Εκεί εκτιμούν τους καλλιτέχνες, γιατί τους θεωρούν
ιδιαίτερους. Σέβονται τα χρόνια μελέτης που έχουν αφιερώσει, την αφοσίωση και την
έμπνευσή τους.
Αναδείξατε πρόσφατα μια άλλη διάσταση του επαγγέλματός σας, με τη χρήση της
φωνής ως επαγγελματικό ‘’εργαλείο’’, αλλά και την χρησιμότητά της σε άλλους τομείς
της ζωής.
Θεωρούμε πολλές φορές τη φωνή μας ως κάτι δεδομένο. Η φωνή μας είναι ταυτισμένη με
τον τρόπο που προσδιορίζουμε και προβάλλουμε τον εαυτό μας, τα συναισθήματά μας, τις
ιδέες μας. Είναι η ταυτότητα της ψυχής μας στον τρόπο που επικοινωνούμε με τον έξω
κόσμο. Κάποιες φορές αυτή η ταυτότητα είναι εύηχη, χρωματιστή, ποικιλόμορφη. Άλλες
φορές όμως ο ήχος μας ή μάλλον καλύτερα, ο ήχος της φωνής μας, είναι όχι και τόσο
ευχάριστος. Για έναν επαγγελματία που η ποιότητα της φωνής του και του ήχου του είναι
αναπόσπαστο μέρος της εργασίας του, όπως για παράδειγμα για τους τραγουδιστές και τους
ηθοποιούς, υπάρχει ανάγκη βελτίωσής της. Χρειάζεται να ξεπεραστούν τα φυσικά της όρια,
ώστε να μπορούν να εκφράσουν είτε περίτεχνες μουσικές φράσεις είτε ακραία
συναισθήματα.
Ένας καλλιτέχνης, ένας πωλητής, ένας εκπαιδευτικός, ένας δικηγόρος, ένας εκφωνητής,
ένας δημόσιος ομιλητής, ακόμα και ένας γυμναστής, πρέπει να πείσουν το κοινό τους και με
τον ήχο της φωνής τους να δημιουργήσουν συναισθήματα θετικά προς αυτό, προκειμένου να
το κατευθύνουν στον επιθυμητό στόχο. Όλα αυτά είναι πλέον εκπαιδεύσιμα. Είναι το
λεγόμενο voice branding του καθενός/ της καθεμιάς μας.
Η επιστήμη έχει κάνει τεράστια άλματα στην κατανόηση της ανθρώπινης φωνής και θεωρώ
πως αυτή η γνώση πρέπει να γίνει προσιτή στους άμεσα ενδιαφερόμενους, τους
επαγγελματίες φωνής.
Τι είναι για σας η PhonoQuest;
Όπως δηλώνει το όνομα του οργανισμού μας, PhonoQuest σημαίνει αναζήτηση της φωνής.
Η PhonoQuest είναι μια Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, που ιδρύθηκε το 2020, με έδρα
τα Τρίκαλα. Αποτελείται από 5 καλλιτέχνιδες με μεγάλη εμπειρία στον χώρο του τραγουδιού,
της υποκριτικής τέχνης και της εκπαίδευσης.
Αρχικός στόχος της εταιρείας μας ήταν η δημιουργία γόνιμου διαλόγου μεταξύ της τέχνης και
της επιστήμης της φωνής. Στο πλαίσιο αυτό οι δράσεις μας ήταν εκπαιδευτικά προγράμματα,
σεμινάρια, voice retreats και η διοργάνωση του ARTience Συνεδρίου για τη φωνή.
Η γνώση, όπως σας είπα, πρέπει να φτάσει στους άμεσα ενδιαφερόμενους.
Η PhonoQuest εγκαθίδρυσε με τρόπο ουσιαστικό και βιωματικό τη γέφυρα επικοινωνίας,
ώστε επιστήμονες και επαγγελματίες φωνής να ανταλλάξουν εμπειρίες και γνώση.
Η φιλοσοφία όλων των δράσεών μας είναι το ARTience.
Όπως γίνεται αντιληπτό από τα επιμέρους συνθετικά του, το ARTience είναι η ένωση του
ART & Science. Όλες οι δράσεις χρησιμοποιούν την επιστημονική γνώση και την βιωματική
εμπειρία της τέχνης. Νους και ψυχή. Διάνοια και σώμα.
Κοινή πεποίθηση όλων μας στη PhonoQuest είναι πως η γνώση απελευθερώνει.
Όχι μόνο η γνώση στο τραγούδι, αλλά σε σφαιρικό επίπεδο.
Αυτή η διάδοση της γνώσης μάς έχει εμπνεύσει τους τελευταίους μήνες, ώστε να
διευρύνουμε το πεδίο δράσης μας και προς άλλες κοινωνικές ομάδες, που βιώνουν τον
αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση, την απομόνωση και δεν έχουν πρόσβαση σε γνώσεις
αιχμής. Σύντομα θα ανακοινώσουμε στην ιστοσελίδα μας το καινούργιο διευρυμένο σχέδιο δράσης
μας.
Έχετε διοργανώσει με την ομάδα σας αρκετά σεμινάρια για την τέχνη της
διεπιστημονικότητας της φωνής. Ποια είναι τα συμπεράσματά σας;
Μέσα από τις διεπιστημονικές μας δράσεις συνειδητοποίησαμε την τεράστια ανάγκη που
υπάρχει στον χώρο των Ελλήνων επαγγελματιών φωνής για γνώση.
Οι δύο κόσμοι, της τέχνης και της επιστήμης, μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Διαφορετικά
πράγματα αντιλαμβάνονται και κατανοούν οι καλλιτέχνες και αλλιώς τα ερμηνεύουν οι
επιστήμονες. Για να καταφέρει η επιστήμη και η τέχνη να πλησιάσουν, πρέπει η μια να
εισχωρήσει στον κόσμο της άλλης. Ο επιστήμονας χρειάζεται να ασχοληθεί με την τέχνη που
αναλύει και ο καλλιτέχνης να εμβαθύνει στην επιστήμη της τέχνης του.
Συνειδητοποιήσαμε πως για να γεφυρωθούν οι δύο αυτοί κόσμοι πρέπει να γίνουν
στοχευμένες προσπάθειες εκατέρωθεν. Εμείς, ως καλλιτέχνες, προσπαθούμε να
εξοικειωθούμε με τη γλώσσα των επιστημόνων, ώστε να διευρύνουμε την κατανόηση του
οργάνου μας. Το ίδιο χρειάζεται να κάνουν και οι επιστήμονες, να ασχοληθούν δηλαδή με την
τέχνη την οποία αντιπροσωπεύουν. Πρέπει να καταλάβουν και να βιώσουν τι είναι αυτό που
οι καλλιτέχνες νιώθουν, για τι πράγμα μιλούν, τι εννοούν όταν περιγράφουν κάτι
σωματοαισθητηριακό.
Η σύγχρονη τάση στην επιστημονικότητα επιτάσσει τη διεπιστημονική οδό, διότι, επιτέλους,
οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν πως δεν μπορείς να βλέπεις το κλαδί και να μην κοιτάς το
δέντρο! Δεν μπορείς να μιλάς για τη φωνή και να μην παρατηρείς το σώμα, το αυτί, τη
γλώσσα, τα έντερα, τους πνεύμονες, την ψυχή κ.ο.κ
Προσωπικά, πιστεύω πως οδεύουμε πλέον προς μια σφαιρική κατανόηση των πάντων.
Είναι δύσκολο να γεφυρωθούν οι δύο κόσμοι της επιστήμης και της τέχνης της φωνής.
Ωστόσο, ο συγκερασμός και η ζεύξη τους μας έχει προσφέρει ήδη πολύτιμα εργαλεία και
αξιόλογο υλικό δουλειάς και έχει ενθουσιάσει όλους όσους έχουν συμμετάσχει στα σεμινάρια
και τα workshops που έχουμε διοργανώσει. Η πολύ θετική ανατροφοδότησή τους μας
παρακινεί να συνεχίσουμε με αμείωτο ζήλο το έργο της ενημέρωσης και ενδυνάμωσης του
κοινωνικού ιστού.
Οι τραγουδιστές έρχονται σε σας για χρηστικές συμβουλές ή μαθήματα;
Να σας πω την αλήθεια… σε μας έρχονται όλοι για όλα!
Έρχονται επαγγελματίες φωνής να μας ρωτήσουν πού ν’απευθυνθούν, ποιον γιατρό να
επισκεφτούν, ποια ειδικότητα χρειάζονται, έρχονται ρωτώντας μας τι πιστεύουμε πως
έχουν… Εμείς ασφαλώς δεν είμαστε γιατροί! Ωστόσο, έχουμε συνυπάρξει κατά κόρον με
τους γιατρούς, ιδιαίτερα δε με τη διεπιστημονική ομάδα φωνής Voice Mentoring, που είναι οι
επιστημονικοί μας συνεργάτες. Έτσι γνωρίζουμε σε ποιες ειδικότητες πρέπει να τους
κατευθύνουμε. Έχει πολύ ενδιαφέρον όταν συμβαίνει αυτό, γιατί από τη μια
συνειδητοποιούμε πόσο σοβαρό αντίκτυπο έχει το έργο μας στο διευρυμένο κοινό των
επαγγελματιών φωνής και από την άλλη αναλογιζόμαστε το μέγεθος της ευθύνης μας
απέναντί τους. Αυτό μας κάνει να συνεχίζουμε!
Επιπλέον, μας προσεγγίζουν επιστήμονες που θέλουν να βρουν τρόπο επικοινωνίας με τους
επαγγελματίες φωνής. Γιατί πρέπει να ομολογήσουμε πως αυτό που εισπράττουμε από τους
Έλληνες επιστήμονες είναι η μεγάλη επιθυμία τους να ανακαλύψουν τον κόσμο της τέχνης,
να διευρύνουν τους ορίζοντες κατανόησής τους, να έρθουν πιο κοντά στον άνθρωπο.
Μαθήματα φωνητικής, πέρα από τους τραγουδιστές και τους ηθοποιούς, αναζητούν και άλλοι
επαγγελματίες φωνής, όπως οι εκπαιδευτικοί, οι ψάλτες, οι δημόσιοι ομιλητές/
παρουσιαστές, προκειμένου να βελτιώσουν τη φωνή και την απόδοσή τους.
Είναι πολύ δύσκολο για όλες μας στην PhonoQuest να διατηρούμε αυτό το εύρος δράσεων
και ταυτόχρονα να διατηρούμε τόσους πολλούς μαθητές. Το πάθος μας όμως για τη γνώση
μας κάνει να υπερβαίνουμε τους εαυτούς μας, ώστε να προσφέρουμε και να διαδίδουμε τη
γνώση σε όσους την αναζητούν.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;
Όπως προείπα, με έναυσμα την ανάγκη πολυεπίπεδης γνώσης για όλες τις κοινωνικές
ομάδες, βρισκόμαστε αυτήν την περίοδο σε αναδιάρθρωση στόχων και σκοπών. Θέλουμε να
εμπλουτίσουμε τις δράσεις μας και να συμπεριλάβουμε περισσότερες κοινωνικές ομάδες,
προσφέροντας γνώση, δεξιότητες, συνειδητότητα και βελτίωση των συνθηκών ζωής.
Σύντομα θα ανακοινώσουμε τον νέο μας πρόγραμμα.
Ωστόσο, οι δράσεις που έχουμε θεσμοθετήσει, συνεχίζονται με αμείωτο ενδιαφέρον. Μέσα
στο 2023 προγραμματίζουμε το 3ο ARTience Συνέδριο για τη Φωνή, την προώθηση στην
Αμερική του χρηματοδοτούμενου από το Υπουργείο Πολιτισμού προγράμματος The
Classical Cretan Lyra Project, την υλοποίηση του νέου, υψηλότατου επιπέδου, καλλιτεχνικού
δρώμενου musicAeterna Quintet & Yiorgos Kaloudis, τη διοργάνωση Voice Weekends σε
Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ με μεγάλο ενθουσιασμό είμαστε στη διαδικασία σχεδιασμού
ενός διεθνούς διαγωνισμού κλασικού τραγουδιού στα Τρίκαλα.
ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΟ IDEESMAGAZINE
Σοπράνο – Καθηγ. Φωνητικής – Θεατρολόγος (ΒΑ – QTS)
