Tρίκαλα-Μπέρμιγχαμ-Σύρος: Η Χριστίνα εξηγεί γιατί επέλεξε το νησί για μια νέα αρχή
Η Χριστίνα περιγράφει το ταξίδι της για μια καθημερινότητα, όπως την ονειρεύτηκε.
Στη σκιά του μεγαλοπρεπούς Αγίου Νικολάου, στην Ερμούπολη της Σύρου, μια νεαρή γυναίκα από τα Τρίκαλα βρήκε τον τόπο που την καλούσε. Η ιστορία της Χριστίνας Βελώνη είναι έμπνευση.
Μια πόλη γεννημένη από τις στάχτες
Υπάρχουν τόποι που σε καλούν. Δεν ξέρεις γιατί, ούτε μπορείς να το εξηγήσεις, αλλά από τη στιγμή που πατάς το πόδι σου εκεί, κάτι μέσα σου αλλάζει. Για την Χριστίνα Βελώνη, αυτός ο τόπος ήταν η Σύρος.
Η πρώτη εικόνα της Σύρου, καθώς το πλοίο πλησιάζει στο λιμάνι, είναι ένα οπτικό αριστούργημα. Μία ανατροπή όλων όσων περιμένει κανείς από τις Κυκλάδες. Εδώ δεν κυριαρχούν οι ασβεστωμένοι κυβόσχημοι όγκοι και τα γαλάζια πορτοπαράθυρα. Αντ’ αυτών, ένα αμφιθεατρικό πανόραμα από νεοκλασικά αρχοντικά σε αποχρώσεις ώχρας υψώνεται πάνω από τη θάλασσα, δημιουργώντας έναν αστικό ιστό που αποπνέει τον κοσμοπολίτικο αέρα του 19ου αιώνα.
Η Ερμούπολη είναι μια πόλη με αρχοντιά και μοναδική ιστορία γέννησης. Γεννήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, μέσα από τις στάχτες της Ελληνικής Επανάστασης. Πρόσφυγες από τη Χίο, τα Ψαρά και την Κάσο, που γλίτωσαν από τις σφαγές του 1821, βρήκαν καταφύγιο σε αυτόν τον ουδέτερο, προστατευμένο κόλπο.
Μέσα σε λίγες δεκαετίες, ο οικισμός των εκτοπισμένων μεταμορφώθηκε σε κέντρο οικονομικής και πολιτιστικής ζωής. Αναδείχθηκε σε εμπορικό, βιομηχανικό και ναυτιλιακό κόμβο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η Ερμούπολη έγινε αντανάκλαση των ονείρων και των δυσκολιών της νεότερης Ελλάδας. Και σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες μετά, συνεχίζει να φιλοξενεί ιστορίες ανθρώπων που αναζητούν έναν τόπο να ανήκουν.
Η διαδρομή προς την κορυφή
Ανηφορίζω από την πλατεία Μιαούλη, όπου το επιβλητικό νεοκλασικό Δημαρχείο, τοπόσημο της πόλης, δεσπόζει στο κέντρο. Είναι έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ: η θεμελίωσή του ξεκίνησε το 1876 και ολοκληρώθηκε το 1891, σηματοδοτώντας την περίοδο ακμής της Ερμούπολης. Το κτίριο δεν προοριζόταν μόνο για τη δημοτική διοίκηση: φιλοξένησε τα δικαστήρια, το Αρχαιολογικό Μουσείο και τα δημοτικά αρχεία, αντιπροσωπεύοντας το κύρος και την αυτοπεποίθηση της αστικής τάξης που είχε αναδειχθεί μέσα από το εμπόριο και τη ναυτιλία του 19ου αιώνα.
Περνώ δίπλα από το Θέατρο Απόλλων, το οποίο χτίστηκε την περίοδο 1862-1864 σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Sampo. Συχνά αποκαλείται «μικρή Σκάλα του Μιλάνου», αν και η μορφολογία του συνδυάζει στοιχεία από διάφορα ιταλικά θέατρα. Στη σκηνή του έχουν εμφανιστεί μεγάλες μορφές του ελληνικού θεάτρου, ανάμεσά τους η Μαρίκα Κοτοπούλη και η Κυβέλη, καθιστώντας τη Σύρο ένα από τα πρώτα πολιτιστικά κέντρα της νεότερης Ελλάδας.
Συνεχίζω να ανεβαίνω. Οι στενοί, πλακόστρωτοι δρόμοι με οδηγούν ψηλότερα, στην εντυπωσιακή συνοικία των Βαποριών. Εδώ κατοικούσαν οι πλούσιοι εφοπλιστές και βιομήχανοι που διαμόρφωσαν τη χρυσή εποχή της πόλης, πολλοί από τους οποίους ήταν απόγονοι των πρώτων προσφύγων. Τα αρχοντικά είναι χτισμένα κυριολεκτικά πάνω στα βράχια, με τα θεμέλιά τους να αγγίζουν τη θάλασσα, δημιουργώντας την εντύπωση πλοίων έτοιμων να σαλπάρουν: από αυτήν την εικόνα πήρε η συνοικία το όνομά της, «Βαπόρια».
Καθώς περπατώ στα στενά με τα περίτεχνα μπαλκόνια και τις σκαλιστές πόρτες, η ανάβαση κορυφώνεται. Μπροστά μου, στο βάθος του ορίζοντα, προβάλλει η επιβλητική, δίδυμη σιλουέτα του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου.
Στη σκιά ενός γίγαντα
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, πολιούχου της Ερμούπολης, είναι μνημείο που προκαλεί δέος. Η ανέγερσή του ξεκίνησε το 1848 και ολοκληρώθηκε το 1905, χάρη στις δωρεές των εύπορων Συριανών, ναυτικών και εμπόρων, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον προστάτη τους. Το προσωνύμιο «ο Πλούσιος» αποδόθηκε τόσο για τη λαμπρότητα της αρχιτεκτονικής του όσο και για την πολυτέλεια του εσωτερικού του διάκοσμου.
Η μνημειώδης μαρμάρινη σκάλα, τα προπύλαια με τους ιωνικούς κίονες, τα πανύψηλα κωδωνοστάσια και το πολυτελές εσωτερικό μαρτυρούν μια εποχή πρωτοφανούς ευμάρειας. Το μαρμάρινο τέμπλο είναι έργο του γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη από την Τήνο, ενώ οι εικόνες αργυρώθηκαν και αγιογραφήθηκαν στη Μόσχα. Ο ναός είναι και η υλική αποτύπωση της δύναμης και της πίστης που διαμόρφωσαν την Ερμούπολη. Και ακριβώς δίπλα σε αυτόν τον τιτάνα, σχεδόν κρυμμένο στη σκιά του, ξεπροβάλλει το Saint.
Ένα καφέ με χαρακτήρα
Το μαγαζί της Χριστίνας Βελώνη είναι «μία σταλιά», όπως το περιγράφει η ίδια, αλλά με χαρακτήρα. Το όνομά του, Saint, είναι μια λιτή και ευρηματική αναφορά στον πανίσχυρο γείτονά του. Δεν πρόκειται για προσπάθεια σύγκρισης, αλλά για έκφραση σεβασμού και συμβίωσης: ένας διάλογος ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν της Σύρου.
Χαμογελαστή, με κόκκινα μαλλιά και μεγάλα γυαλιά, η Χριστίνα σε υποδέχεται λες και γνωρίζεστε χρόνια. Έχει καταφέρει, σε ελάχιστα τετραγωνικά, να δημιουργήσει έναν χώρο με ψυχή. Όμορφες γωνιές για να απολαύσεις τον καφέ σου στο εσωτερικό, και απέναντι, στην είσοδο του κήπου της εκκλησίας, τρία ή τέσσερα ξύλινα τραπεζάκια, όπου μπορείς να καθίσεις και να αφουγκραστείς τη ζωή της γειτονιάς.
Κάθε προϊόν που προσφέρει η Χριστίνα είναι μια συνειδητή επιλογή που αντανακλά τη φιλοσοφία της για την ποιότητα. Ο καφές προέρχεται από τους Kudu Coffee Roasters, μια εταιρεία που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 2013, με αποστολή την ανάδειξη της μοναδικής γεύσης και του αρώματος κάθε ποικιλίας. Το παγωτό είναι από το Κοκκίον, ένα γνωστό αθηναϊκό brand που φημίζεται για τη χρήση ελληνικού γάλακτος και γαλλικής σοκολάτας υψηλής ποιότητας.
Επιλέγοντας αυτούς τους προμηθευτές, η Χριστίνα λειτουργεί ως πολιτιστική γέφυρα. Εισάγει την χειροποίητη κουλτούρα της σύγχρονης Αθήνας στο ιστορικό περιβάλλον της Σύρου. Αυτή η προσέγγιση συμπληρώνεται από την προσωπική της πινελιά: τα νόστιμα, χειροποίητα σπιτικά κέικ, τα μικρά σάντουιτς με γαλοπούλα και τα μπλουζάκια που σχεδιάζει η ίδια και δίνει για εκτύπωση.
Από τα Τρίκαλα στο Μπέρμιγχαμ και πίσω στην Ελλάδα
Καθισμένος σε ένα ξύλινο σκαμπό, με έναν espresso στο χέρι, ακούω την ιστορία της Χριστίνας. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Τρίκαλα. Για σχεδόν έξι χρόνια έζησε στο Μπέρμιγχαμ της Μεγάλης Βρετανίας, όπου σπούδασε και δούλεψε, μακριά από τον ελληνικό ήλιο, σε μια ζωή που φαινόταν καθορισμένη. Μέχρι το καλοκαίρι του 2017, όταν αποφάσισε να έρθει για διακοπές στη Σύρο.
«Από την πρώτη στιγμή που έφτασα σε αυτό το νησί, συνδέθηκα μαζί του», μου λέει, καθώς ετοιμάζει έναν καφέ. «Ήταν κάτι που δεν μπορούσα να εξηγήσω. Απλώς το ένιωθα. Κι έφυγα, αλλά η σκέψη δεν με άφηνε. Πολλές φορές επανερχόμουν σε αυτό: σκεφτόμουν ότι έπρεπε να βρω έναν τρόπο να φέρω το νησί αυτό στην καθημερινότητά μου».
Τον Φεβρουάριο του 2023, η Χριστίνα πήρε την απόφαση. Ήρθε στην Ερμούπολη για να μείνει. Άνοιξε το πρώτο της μαγαζί στην περιοχή του λιμανιού, αλλά κάτι δεν της ταίριαζε. Τον Μάιο του 2024 μετακόμισε εδώ, δίπλα στον Άγιο Νικόλαο.
«Αυτό το σημείο μου ταιριάζει περισσότερο», εξηγεί: μια φράση που αποκαλύπτει την κατανόηση της ταυτότητας που ήθελε να δώσει στην επιχείρησή της. Όχι ένα απρόσωπο σημείο, αλλά έναν προορισμό με χαρακτήρα, που εντάσσεται αρμονικά στον ιστορικό ιστό της πόλης.
Οι νέοι αργοναύτες
Η ιστορία της Χριστίνας αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού φαινομένου που αναδιαμορφώνει τον δημογραφικό και οικονομικό χάρτη της Ελλάδας.
Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση και την πανδημία, παρατηρείται μια νέα μορφή εσωτερικής μετανάστευσης: επαγγελματίες, δημιουργοί και επιχειρηματίες αφήνουν τα μεγάλα αστικά κέντρα για μια ζωή στα νησιά ή στην επαρχία. Δεν πρόκειται για τη μετανάστευση της ανάγκης που γέννησε η φτώχεια, αλλά για μια συνειδητή αναζήτηση καλύτερης ποιότητας ζωής, αυτονομίας και επανασύνδεσης με τη φύση και την κοινότητα.
Αυτή η μετακίνηση αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη αλλαγή στο «ελληνικό όνειρο». Αν στον 20ό αιώνα το όνειρο ήταν η φυγή από την επαρχία προς την πόλη για μόρφωση και ευκαιρίες, για πολλούς στον 21ο αιώνα το όνειρο είναι το ακριβώς αντίθετο: να αξιοποιήσουν τις δεξιότητες και το κεφάλαιο που απέκτησαν, ώστε να δημιουργήσουν μια βιώσιμη και ουσιαστική ζωή σε έναν τόπο ομορφιάς.
Αυτό το όνειρο, ωστόσο, δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η νησιωτική επιχειρηματικότητα αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια: την έντονη εποχικότητα, τον υψηλό ανταγωνισμό, το αυξημένο κόστος μεταφοράς και την πίεση που ασκεί ο μαζικός τουρισμός στις τοπικές υποδομές. Η επιβίωση απαιτεί στρατηγική, αντοχή και προσαρμοστικότητα.
Η Χριστίνα αποτελεί ένα επιτυχημένο παράδειγμα μέσα σε αυτό το απαιτητικό πλαίσιο. Η στρατηγική της δεν βασίζεται στον όγκο αλλά στην ποιότητα. Δημιουργώντας μια μικρή επιχείρηση με προϊόντα υψηλής ποιότητας και μοναδικό χαρακτήρα, απευθύνεται τόσο στους ντόπιους όσο και στους απαιτητικούς επισκέπτες, διαμορφώνοντας μια πελατειακή βάση ικανή να τη στηρίξει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το μοντέλο της είναι πιο βιώσιμο, λιγότερο εξαρτημένο από τις διακυμάνσεις του καλοκαιρινού τουρισμού και βαθιά ριζωμένο στην ταυτότητα του τόπου που επέλεξε.
Η ψυχή μιας πόλης
Καθώς ο ήλιος αρχίζει να γέρνει πίσω από τα νεοκλασικά της Ερμούπολης, ο ήχος από τις καμπάνες του Αγίου Νικολάου αναμειγνύεται με τις ψιθυριστές συζητήσεις και το άρωμα του φρεσκοκομμένου καφέ. Εδώ, στον κήπο της εκκλησίας, η μεγαλοπρεπής ιστορία της Σύρου αγγίζει το ζωντανό της παρόν. Η αληθινή ψυχή ενός τόπου δεν βρίσκεται μόνο στα μουσεία και στα διατηρητέα μνημεία. Βρίσκεται στις ιστορίες δημιουργίας, πίστης και αναγέννησης που γράφονται καθημερινά στα σοκάκια του.
Η Ερμούπολη ιδρύθηκε από ανθρώπους που αναζητούσαν καταφύγιο και έχτισαν ένα νέο μέλλον. Σήμερα, άνθρωποι όπως η Χριστίνα συνεχίζουν αυτή την κληρονομιά. Δεν είναι πρόσφυγες πολέμου, αλλά πρωτοπόροι ενός νέου τρόπου ζωής και εργασίας. Είναι αυτοί που διασφαλίζουν ότι αυτή η πόλη, γεννημένη στη σκιά των γιγάντων, συνεχίζει να δημιουργεί νέες ιστορίες αντάξιες του θρυλικού παρελθόντος της: ένα τέλεια φτιαγμένο φλιτζάνι καφέ τη φορά.
«Εδώ ταιριάζω», μου λέει η Χριστίνα, καθώς η μυρωδιά του καφέ γεμίζει τον χώρο. «Εδώ είμαι σπίτι μου». Και καθώς κάθομαι σε ένα από τα ξύλινα τραπέζια, με έναν espresso στο χέρι και τον ήλιο της Σύρου να χαϊδεύει το πρόσωπό μου, καταλαβαίνω τι εννοεί. Υπάρχουν τόποι που σε καλούν: κι όταν τους βρεις, νιώθεις πως επιτέλους έχεις φτάσει εκεί όπου ανήκεις.
Saint Café, Δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, Ερμούπολη, Σύρος
