Όταν η πράξη διαψεύδει τον λόγο – Η παρέμβαση του Δρ. Κουτεντάκη για την περιβαλλοντική υποκρισία
Σε μια εποχή που οι λέξεις «κλιματική αλλαγή», «βιωσιμότητα» και «πράσινο μέλλον» κυριαρχούν στον δημόσιο λόγο, η απόσταση ανάμεσα στις διακηρύξεις και την καθημερινή συμπεριφορά εξακολουθεί να είναι χαώδης. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο στηλίτευσε με εύστοχη και ευθύβολη γραφή ο Δρ. Γιάννης Κουτεντάκης, Ομότιμος Καθηγητής του ΤΕΦΑΑ, σε επιστολή του που συνιστά μια ηχηρή παρέμβαση για την έλλειψη συνέπειας ανάμεσα σε λόγια και πράξεις — ειδικά όταν αυτά αφορούν την περιβαλλοντική ευαισθησία.
Η αφορμή δόθηκε κατά την επίσκεψή του σε σχολική εκδήλωση στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, αφιερωμένη στο μέλλον των πόλεων και την κλιματική αλλαγή. Εκεί, παρά τις αξιέπαινες μαθητικές προσπάθειες και την οργανωτική μέριμνα, ο καθηγητής έγινε μάρτυρας μιας αντιφατικής εικόνας: πλαστικά μπουκάλια, καλαμάκια, καφέδες και αποτσίγαρα κατέκλυζαν τον χώρο μιας δράσης που –υποτίθεται– προωθούσε οικολογική συνείδηση.
Ο λόγος του Δρ. Κουτεντάκη δεν είναι καταγγελτικός απέναντι στους μαθητές, αλλά αποκαλυπτικός για το τι πρότυπα εκπέμπει ο κόσμος των ενηλίκων. Από εκπαιδευτικούς που καπνίζουν αδιάκριτα μέχρι την αδυναμία να εφαρμοστούν στην πράξη οι ίδιες οι αξίες που διακηρύσσονται. Το κείμενό του αποτελεί κάλεσμα για προσωπική και συλλογική ευθύνη, για συνέπεια, αυτογνωσία και ουσιαστική αλλαγή στην καθημερινότητα.
Ακολουθεί ολόκληρη η επιστολή.
Η ασυμβατότητα/ασυμφωνίαμεταξύ των όσων λέμε και των όσων πράττουμε, είναι ένα φαινόμενο που συχνά εμφανίζεταιστην πολιτική (με τουςάνθρωποί τηςεπάξια να διεκδικούν το χρυσό μετάλλιο), στη διοίκηση, τις επιστήμες, στην εκπαίδευση, κ.α. Το εν λόγω φαινόμενοκαταλήγεισχεδόν πάντα σε αποτυχία εφαρμογών, απογοήτευση, σπατάλη πόρων και απώλεια αξιοπιστίας.
Η ασυμβατότηταήταν –δυστυχώς– η αίσθηση που αποκόμισα όταν επισκέφτηκα ταπερίπτερα των σχολείωνστην πλατεία Ρήγα Φεραίου όπου, την προηγούμενη εβδομάδα, παρουσιάζοντανιδέες για το μέλλον της πόλης και την κλιματική αλλαγή. Και εξηγούμαι, αφού πρώτα συγχαρώ θερμά τους μαθητές για την ευρηματικότητά τους, την Περιφέρεια Θεσσαλίας, το Μουσικό Σχολείο για την ευχάριστη ατμόσφαιρα που δημιούργησε, τους διευθυντές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης,και όλους όσους ενεπλάκησανστην οργάνωση της εκδήλωσης.
Ενώλοιπόν η θεματολογία της εκδήλωσης περιλάμβανε την κλιματική αλλαγή και τις ολέθριες συνέπειές της, με λύπη διαπίστωσα ότι οιευφάνταστες προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου,συνυπήρχαν με πολλές πλαστικές συσκευασίες καφέ, νερού και πρόχειρου φαγητού πουκατανάλωναν οι μαθητές και οι συνοδοί τους. Όμως, αυτές οι συσκευασίεςσυμβάλλουντόσο στην παραγωγή των αερίων θερμοκηπίου, όσο και στην μόλυνση της διατροφικής αλυσίδας και, άρα,στην υποβάθμιση της υγείας μικρών και μεγάλων.Έτσι, βρέθηκα μπροστά σε ένα περιβάλλον ασυμβατότητας/ασυμφωνίας, όπου οι προτάσεις δεν συνέπλεαν με τις πράξεις.
Όχι, δεν θα κατακρίνωτους μαθητές και τις μαθήτριες για αυτό. Κάνουν ό,τι βλέπουν. Το παράδειγμα άλλωστε το είχαν μπροστά τους,παρακολουθώντας ορισμένους καθηγητές/δασκάλουςνα καπνίζουν αρειμανίως και να απορρίπτουν τις γόπες με το μη-ανακυκλώσιμο πλαστικό φίλτρο είτε στις πλάκες της πλατείας (στο μεγάλο τασάκι), είτε στις παρακείμενες ταλαίπωρες νησίδες πρασίνου. Προφανώς, οι κυρίες και οι κύριοι συνάδελφοι δεν κατάλαβαν ούτε τον λόγο για τον οποίον βρίσκονταν στο χώρο, ούτε τις συνέπειες των πράξεών τους.
Και ούτε, φυσικά, είχαν την ικανότητα να αντιληφθούν ότι η συνύπαρξη των εχθρικών προςτο περιβάλλον πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης,μαζί με προτάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, συνθέτει ένα οξύμωρο που ακυρώνειόλες τις καλές προσπάθειες που προηγήθηκαν.Μήπως για τους συγκεκριμένους συναδέλφους θα ήταν χρήσιμο να θεσμοθετηθεί ένα φροντιστήριο«κατανόησης αγνώστων εννοιών», όπως επαγγελματισμόςκαι πολιτισμός της καθημερινότητας; Διότι, ναι μενοι πολιτικοί έχουν την μεγάλη ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση, γενικώς, αλλά η όποια βελτίωση εξαρτάται από τον καθένα από εμάς.
Δρ Γιάννης Κουτεντάκης
Ομότιμος Καθηγητής
