Τα πέτρινα γεφύρια του Δήμου Μετεώρων – Ιστορία, αρχιτεκτονική και προσπάθειες διάσωσης της κληρονομιάς

Στέκουν περήφανα όρθια μέσα στο πέρασμα των αιώνων, τα πέτρινα γεφύρια του Δήμου Μετεώρων συνεχίζουν να αποτελούν ζωντανές αποδείξεις της ιστορίας, της λαϊκής αρχιτεκτονικής και της αέναης ανάγκης των ανθρώπων να επικοινωνούν, να διασχίζουν και να ενώνουν. Είναι σκαρφαλωμένα σε δύσβατες περιοχές, χτισμένα με σοφία και μεράκι από τους περίφημους μαστόρους της Ηπείρου και της Πίνδου, τα γεφύρια αυτά αφηγούνται ιστορίες κόπου, επιβίωσης και δημιουργίας. Στην καρδιά αυτής της μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς, ο Δήμος Μετεώρων φιλοξενεί μια σειρά από ιστορικά γεφύρια που αποτελούν ανεκτίμητα μνημεία της τοπικής – και όχι μόνο – ταυτότητας.

Ένα από τα παλαιότερα, σύμφωνα με στοιχεία της δημοτικής αρχής, είναι το γεφύρι Μπάλτας στο Κακοπλεύρι, χτισμένο το 1403, το οποίο γεφυρώνει το ρέμα Κακοπλευρίτης. Μετρά πάνω από έξι αιώνες ύπαρξης και εξυπηρετούσε την επικοινωνία της περιοχής με την Καλαμπάκα. Η κατασκευή του αποτελεί δείγμα της τεχνικής ιδιοφυΐας της εποχής και της ανάγκης σύνδεσης των απομονωμένων περιοχών με τον θεσσαλικό κάμπο. Στο Κακοπλεύρι βρίσκεται και το γεφύρι του Ντελή. Πρόκειται για ένα μονότοξο γεφύρι με ημικυκλικό τόξο, το οποίο βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού σε μία μαγευτική περιοχή. Γεφυρώνει τον ποταμό Μπουτζά που χύνεται στον ποταμό Ιωνά, ο οποίος είναι παραπόταμος του Πηνειού. Χτίστηκε το 1860 και για τον «χορηγό» του υπάρχουν δύο θεωρίες. Η μία είναι οτι χορήγος ήταν ο Τούρκος πασάς Ντελής. Η άλλη θεωρία είναι όμως, οτι ο Ντελής ήταν ένας αρματολός της περιοχής των Χασίων. Το υλικό κατασκευής του γεφυριού είναι η πέτρα της περιοχής.

Στο Ψήλωμα Ασπροκκλησιάς δεσπόζει η γέφυρα Ψύρρα, χτισμένη το 1790 πάνω από τον ποταμό Ίωνα. Το μονότοξο γεφύρι βρίσκεται σε ένα τοπίο άγριας φυσικής ομορφιάς και αποτελεί διακριτικό σημείο του παλιού οδικού δικτύου, που συνέδεε τα ορεινά περάσματα με τις πεδινές περιοχές.

Λίγο πιο μακριά, στην Ανθούσα Ασπροποτάμου, βρίσκεται το γεφύρι Μίχου, κατασκευασμένο το 1799. Με μήκος 12,5 μέτρων, το γεφύρι σηματοδοτούσε την αρχή της μουλαρόστρατας – της διαδρομής που ακολουθούσαν οι αγωγιάτες μεταφέροντας εμπορεύματα από τα χωριά του Ασπροποτάμου προς τα Τζουμέρκα. Ήταν ένα από τα σημαντικότερα περάσματα του δικτύου μεταφορών εκείνης της εποχής.

Στην περιοχή Ξηροκάμπου συναντάμε το γεφύρι των Βακαρετσιών, ένα διακριτικό μονότοξο γεφύρι που γεφυρώνει το ρέμα Μπουντζά. Αν και λιγότερο γνωστό, διατηρεί ατόφια την παραδοσιακή του μορφή και υπήρξε κρίσιμο πέρασμα για τους κατοίκους της περιοχής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεφύρι Γκίκα στην Κρανιά, που χτίστηκε πιθανότατα στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Βρίσκεται περίπου ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό και γεφυρώνει το κρανιώτικο ρέμα. Το γεφύρι είναι μονότοξο, με ημικυκλικό τόξο, ενώ η παρουσία τεσσάρων εγκάρσιων μεταλλικών ελκυστήρων στο τόξο του μαρτυρεί επεμβάσεις για την ενίσχυσή του. Στο παρελθόν αποτελούσε βασικό πέρασμα των κατοίκων προς τον θεσσαλικό κάμπο μέσω Παλαιοχωρίου. Ωστόσο, όπως και η γέφυρα της Σαρακίνας, έτσι και το γεφύρι Γκίκα υπέστη ζημιές από την καταστροφική κακοκαιρία «Daniel». Ήδη, το υπουργείο Πολιτισμού έχει αναλάβει την ευθύνη αποκατάστασής του, αναγνωρίζοντας την ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία.