Στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας η υπόθεση των πολυκέντρων ανακύκλωσης και ο ρόλος της ΤΕΧΑΝ
Στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έχει μπει η υπόθεση των πολυκέντρων ανακύκλωσης, με επίκεντρο τη διαχείριση και λειτουργία τους από την εταιρεία ΤΕΧΑΝ, σε μια εξέλιξη που φέρνει στο φως νέα ερωτήματα για τη διαφάνεια στη χρήση ευρωπαϊκών πόρων και την αποτελεσματικότητα του εγχώριου ελεγκτικού μηχανισμού. Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) ακολουθεί τα πορίσματα της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), τα οποία κατέδειξαν σοβαρά κενά στον σχεδιασμό, την εποπτεία και την αξιοπιστία των καταγραφών, προτείνοντας περικοπές κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.
Τα πολυκέντρα –τα κοντέινερ που φιλοξενούν μηχανήματα ανακύκλωσης πλαστικών, γυάλινων και μεταλλικών αντικειμένων– χρηματοδοτήθηκαν την τελευταία τριετία από το Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Στην Αττική προβλέφθηκε η εγκατάσταση 130 μονάδων, στην Πελοπόννησο 58 και στην Κρήτη 60, με στόχο να καλύψουν το κενό συλλογής υλικών που δεν εμπίπτουν στα ήδη υπάρχοντα συστήματα, όπως οι μπλε κάδοι της ΕΕΑΑ ή τα «σπιτάκια» της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης. Ωστόσο, από την πρώτη στιγμή τέθηκε υπό αμφισβήτηση το κατά πόσο η λειτουργία τους ανταποκρίνεται σε αυτόν τον σκοπό.
Η διερεύνηση ξεκίνησε το 2023, έπειτα από καταγγελίες για «φωτογραφικούς» διαγωνισμούς και παρατυπίες στις συμβάσεις. Το πρώτο πόρισμα της ΕΔΕΛ, που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 και αποκαλύφθηκε από τους Data Journalists, ανέδειξε σοβαρές παρατυπίες στη διαδικασία, ζητώντας την επιστροφή 2,9 εκατ. ευρώ, ενώ διατύπωσε 15 συστάσεις βελτίωσης προς τους φορείς διαχείρισης απορριμμάτων και την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του ΥΜΕΠΕΡΑΑ.
Χθες η «Καθημερινή» αποκάλυψε το δεύτερο πόρισμα, το οποίο εξετάζει σε ποιο βαθμό εφαρμόστηκαν οι προηγούμενες συστάσεις. Παρά το γεγονός ότι η ΕΔΕΛ διαπίστωσε πως τα πολυκέντρα λειτουργούν τεχνικά σωστά, επεσήμανε ότι η «διαδρομή ελέγχου» παραμένει αδύναμη, γεγονός που υπονομεύει την αξιοπιστία του συστήματος. Επιπλέον, η σύμβαση ΕΔΣΝΑ – ΤΕΧΑΝ, που τυπικά έληξε στα τέλη του 2023, συνεχίζει να εφαρμόζεται χωρίς επίσημη ανανέωση, με τον ΕΔΣΝΑ να επικαλείται αλλαγές στη διοίκηση. Την ίδια στιγμή, ο φορέας δεν ασκεί ουσιαστική εποπτεία στην εταιρεία.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η καταγραφή των ποσοτήτων που δηλώνονται στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ). Η ΤΕΧΑΝ ανέφερε το 2023 στον ΕΔΣΝΑ περίπου 6.600 τόνους και στον ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου 400 τόνους, εκ των οποίων το 89% χαρακτηρίστηκαν ως «μη συσκευασίες». Ωστόσο, οι επιτόπιοι έλεγχοι κατέδειξαν ότι στην πραγματικότητα επρόκειτο κυρίως για συσκευασίες, δηλαδή υλικά που, βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, θα έπρεπε να ανακυκλώνονται με ευθύνη των παραγωγών και όχι μέσω κοινοτικών ή δημοτικών πόρων. Η ασυμφωνία αυτή προκαλεί εύλογες αμφιβολίες για την ακρίβεια και τη νομιμότητα των δηλωμένων στοιχείων.
Παράλληλα, έως το 2024 δεν υπήρχε λογισμικό καταγραφής ανά κατηγορία αποβλήτου, ενώ ο ΕΔΣΝΑ ανάρτησε για πρώτη φορά συγκεντρωτικά στοιχεία ανά δήμο μόλις τον Ιούνιο του 2025. Εξίσου θολό παραμένει το ζήτημα της τελικής διαχείρισης των υλικών, καθώς πέρα από την προσωρινή αποθήκευσή τους στις εγκαταστάσεις της ΤΕΧΑΝ, δεν υπάρχει σαφής εικόνα για την περαιτέρω αξιοποίησή τους. Στην Αττική, δε, 22 πολυκέντρα δεν έχουν ακόμη τοποθετηθεί, με τον ΕΔΣΝΑ να επικαλείται ανασχεδιασμό.
Η ΕΔΕΛ συνοψίζει ότι «δεν καθίσταται εφικτή η διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων για την αξιοπιστία του συστήματος καταγραφής». Αυτή η διαπίστωση καθιστά ακόμη πιο κρίσιμη την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η οποία διερευνά εάν οι κοινοτικοί πόροι του ΥΜΕΠΕΡΑΑ χρησιμοποιήθηκαν σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές διατάξεις. Επιπλέον, οι ευρωπαίοι εισαγγελείς θα εστιάσουν στις ανακολουθίες μεταξύ των δύο πορισμάτων της ΕΔΕΛ. Στο πρώτο, του 2024, γινόταν λόγος για σύμβαση του ΕΔΣΝΑ με την Ανταποδοτική Ανακύκλωση, η οποία χαρακτηρίστηκε μη νόμιμη και ζητήθηκε η ακύρωσή της, ενώ στο δεύτερο, του 2025, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αυτή τη συνεργασία αλλά μόνο στη σχέση με την ΤΕΧΑΝ. Επίσης, ενώ αρχικά επισημαινόταν η έλλειψη ελέγχου στη λειτουργία των μηχανημάτων, το νεότερο πόρισμα κατέληξε στο ότι σε δείγμα έξι πολυκέντρων αυτά λειτουργούσαν κανονικά, καταγράφοντας διαφορετικό συμπέρασμα ως προς τη συμμόρφωση.
Η συνέχεια της υπόθεσης θα εξαρτηθεί πλέον από τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, που αναμένεται να αποφανθεί εάν υπήρξαν παρατυπίες στη διάθεση ευρωπαϊκών κονδυλίων και αν θα ζητηθεί επιστροφή πόρων.
